CoderMan

Tropos Öğretisi Nedir?

Nesnel bilginin olanaksızlığını tanıtlamak için ileri sürülen on kanıt. Başlıkta da görüldüğü gibi Batı dillerinde daha çok yargının ertelenmesi deyimiyle dile getirilmektedir. Antikçağ Yunan şüpheciliğinde bu kanıtları on taneye çıkaran ve formüle eden Ainesidemos'tur.

Akademi sonrası şüpheciliği, yeni şüphecilik, duyumcu şüphecilik ve yeni Pironculuk adlarıyla nitelenen Giritli Ainesidemos (İ.Ö. I. yüzyılda yaşamıştır), tropos öğretisiyle başlı başına bir kişilik taşımaktadır. Ainesidemos'a göre şüpheciliğin yargıdan kaçınmak için dayanacağı on kanıt vardır ki her türlü şüpheyi ve yargıdan kaçınmayı haklı kılar:

1. Duyan canlı varlıkların yapısı birbirinden farklıdır, aynı şey çeşitli hayvanlara çeşitli biçim ve oranlarda görünür.

2. İnsan yapısı da birbirinden farklıdır, her insanın başka duyu ve düşüncelere sahip oluşu bunu tanıtlamaktadır.

3. Aynı insandaki duyu organları da birbirinden farklıdır, göze hoş görünen buruna tiksindirici bir koku verebilir.

4. Duyan kişinin içinde bulunduğu çeşitli durumlar ve koşullar da birbirinden farklıdır; nesneler bize gençlikte ihtiyarlıktakinden başka görünür.

5. Eğitim de duyan kişileri farklılaştırmaktadır, bilgiliyle bilgisiz aynı nesneyi aynı biçimde görmez.

6. Nesnelerin içinde bulundukları durum ve koşullar da onları farklılaştırır, uzakta giden bir gemiyi duruyor sanırız.

7. Nesnelerin nicelikleri ve nitelikleri de onları kendi kendilerinden farklılaştırmaktadır, keçiboynuzunun bütünü karadır, ama ondan ayrılan parçalar aktırlar.

8. Nesnelerin belli birtakım nitelikleri görelidir, sağdan başka ve soldan başka görünürler.

9. Duyumlara karışan yabancı unsurlar da onları farklılaştırır, nesneler su içindeyken havadakinden daha hafif gelirler.

10. Alışkanlıklar da nesneleri farklılaştırır, her gün görünen güneşe aldırmayız ama kırk yılda bir görünen ondan daha küçük bir kuyrukluyıldızdan dehşete kapılırız.

İ.S. II. yüzyılda yaşayan şüpheci Agrippa, Ainesidemos'un tropos'larını ondan beşe, Agrippa'yla aynı yüzyılda yaşayan şüpheci Menodotos da ikiye indirmiştir. Hegel, Felsefe Tarihi Dersleri'nde şöyle der: "Bütün fropos'lar vardır'a karşı çıkar, ama hakikat bu kuru vardır'dan ibaret değildir, bir oluşumdur. Bütün fropos'lar görgüldür (empiriktir), kavramla ilgili değildir. Bunlar önemsiz şeylerdir ama anlayış inakçılığına (dogmatizmine) karşı yerinde söylenmişlerdir".

Tropos öğretisinin büyük yanılgısı, inakçılığa karşı çıktığı halde bilginin göreli yanını mutlaklaştırarak yeni bir inakçılığa düşmüş olmasındadır. Rosenthal ve Yudin de Materyalist Felsefe Sözlüğü'nde, şöyle diyorlar: "Trop'ların yanlışlığı şurada görülür; Objelerin bilinebilmesindeki izafiliği tasdik etmek için, otonom ve bağımsız şekilde varolan bu objeler hakkında bir fikir edinmiş olmak gerekir; yani, bir şüpheci, bağımsız bir objenin ne olduğunu bilmiyorsa ne objelerin bilinebilmesindeki izafiliği ispat edebilir, ne de bunların varolduğunu bilebilir".

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); "Felsefe Sözlüğü" Orhan Hançerlioğlu