Sindy

BUDDHACILIK ya da BUDİZM
Buddha tarafından kurulan din ve felsefe.
- Buddhacılık Hindistan'ın kuzey-doğu'sunda İ.Ö. IV. dinsel kuşku, arayış ve çalkantı ortamında, brahmancılığın bazı dini uygulamalarına bir tepki olarak doğdu. Aynı dönemde başka dinsel öğretiler de ortaya çıktı; bunlar arasında, özellikle yazgı'nın (niyati) önemini vurgulayan acivikaların ve ruhu maddeden kurtarma gerekliliği üstünde duran çileci cainlerin dinleri önemlidir; ruh (purusa) ve madde (prakriti) ikiliği üstünde duran samkhya mezhebiyse daha o dönemde hint düşüncesini etkilemeye başlamıştı; tefekkür (dhyana) çerçevesinde yer alan yoga ise ruhaniliğin en yaygın biçimiydi.

• Buddha'nın yaşamı.
Buddha'nın yaşamına ilişkin hiçbir kesin tarih ve olay yoktur. Bu konuda vinaya ve sutta-pitakalar'daki dağınık bazı özyaşamsal veriler dışında, günümüze en yakın kaynak, Aşvaghosa'nn buddhacarita'sıdır (İS. I. yy).
Çeşitli geleneksel kaynaklarda yaklaşık İ. O. 560-480 arasında yaşadığı belirtilir. Gautama, Himalayalar'ın eteklerindeki Lumbini ormanında doğdu. Babası Şuddhodana, Kapilavastu kentinin yöneticisiydi. Annesi Maha Maya, çocuğun doğumundan 7 gün sonra öldü. Gautama, sorunsuz bir çocukluk ve gençlik çağının ardından evlendi ve bir çocuğu oldu. Ama, çevresindeki acılardan etkilenerek 29 yaşında ailesini bıraktı ve çok sıkı bir çileye girdi. Ne var ki, bu deneyden hiçbir manevi yarar elde edemedi. 523 mayıs ayında (Vesaha) bir dolunay günü Ganj'ın kollarından biri olan Nerancara' nın yakınındaki Uruvela'da bodhi ağacının dibinde oturmuş ve derin bir murakabeye dalmışken birdenbire aydınlandı, Buddha oldu ve varolanların yasası anlamına gelen dharma'yı çevresindekilere açıklamaya başladı. "Dharma çarkının döndürülmesi üstüne söylev" diye adlandırılan ilk konuşmasını Benares dolaylarındaki Mrigadaya denilen ormanda yaptı.
Yavaş yavaş çevresinde bir cemaat (sangha) oluştu. Bundan sonraki yirmi yıl boyunca öğretisini yoğun biçimde Hindistan'ın kuzey-doğu'sundaki Ganj havzasında yaydı. Cemaat muson mevsiminin üç ayını buradaki bir barınakta geçiriyor ve yılın geri kalan aylarında yöre yöre dolaşarak vaazlar veriyordu. Daha sonraki olaylar için kesin bir kronoloji yoktur. Bilindiği kadarıyla amca oğlu Devadatta ölümünden 8 yıl önce onu öldürmek için bir tertip düzenlemişti. Buddha 80 yaşına bastığı gün Kuşinagara'da eceliyle öldü. Cesedi yakıldıktan sonra külleri 8 kişi arasında bölüşüldü ve stupalara kondu.

• Buddha'nın öğretileri.
Buddha, kendisini görmeye gelen herkese (bunların çoğu tüccardı) yasayı (dharma) sanskritçe değil, kendi yerel dilleriyle (prakrita) öğretiyordu. Ona mal edilen ve "evam maya şrutam" (duyduğuma göre) başlangıç cümlesiyle kulaktan kulağa nakledilen öğretisi şu büyük başlıklar altında özetlenebilir: Atman (anatta) diye, yani benlik diye bir şey yoktur, insanoğlunun içinde metafizik bir gerçeklik, yok olmayacak herhangi bir şey yoktur. Bununla birlikte, eylemin (karman) etkisi sürdükçe her varlık doğum ve ölüm çevriminden (samsara) kurtulamaz. Yaşamak acı, hastalık ve ölümle belirlenen felaketten (dukkha) ayrı düşünülemez.

-Bundan şu Dört Soylu Gerçeğe varırız:
1) insan varlığı acılıdır;
2) bu acının kaynağı arzudur;
3) ve ancak arzuyu yenmekle acının üstesinden gelinebilir;
4) arzuyu yenmek için de Sekiz Aşamalı Yol'u izlemek gerekir: doğru görüş; doğru karar; doğru, gerçek ve iyi söz; doğru davranış; doğru iş; doğru çaba; doğru bellek ya da dikkat; temaşa (dört aşamalı: sevince dönüşen yalnızlık; iç huzuru getiren tefekkür; vücudumuzu mutluluğa kavuşturan yoğunlaşma; mutluluğa ve mutsuzluğa karşı ilgisizlikle ödüllendirilen temaşa.
-Varoluş koşullu üretim (puticca-samuppada) yasasına dayanır ve bu yasa gereğince, her koşul bir başka koşuldan, o başka koşul da kendisinden önceki koşullardan, vb. doğar. İlk koşul ya da durum bilgisizlik (avicca), son koşul ya da durum ise felakettir (yaşlılık ve ölüm).
-Yaşamın son hedefi, nibbana'dır (nirvana). Karman'nın ve dirilme zincirinin tükenmesinden sonra gelen nibbana durumu
"üç mücevher" ve "üç sığınak" ile belirlenir:
"Buddha'ya sığınıyorum"
"Yasaya (dharma) sığınıyorum"
"Cemaate (sangha) sığınıyorum".
Bir söylentiye göre Buddha ölüm döşeğinde şöyle demiştir: "Koşullu her şey geçicidir. Görevinizi canla başla yapmaya çalışın."




aLinti..