CoderMan

Duyumculuk Nedir?

Bilginin duyumdan geldiğini ileri süren öğretilerin genel adı.

Duyumculuk, Antik Çağ Yunan düşüncesinin bilgicilik akımıyla başlar. Protagoras'a göre bilgilerimizin tek kaynağı duyumdur, duyumlarımızın dışında başkaca hiçbir bilgi edinilemez; bunun içindir ki ilkneden'i araştırmak boşunadır, "İnsan her şeyin ölçüsüdür". Atomcu Demokritos, Epikuros gibi düşünürler de bu kanıdadırlar. Duyumculuk, bilgilerimizin usun ürünü olduğunu savunan usçuluk ve doğuşumuzdan beri bizimle beraber bulunduğunu savunan doğuştancılık öğretilerine karşıt bir öğretidir. Bilginin deneyden geldiğini savunan görgücülük, duyumcu bir temel üstünde yükselmiştir. Duyumculuğu en geniş anlamıyla kapsayan öğreti, Fransız düşünürü Condillac'ın öğretisidir. Condillac, bütün bilgilerin duyumlarla oluştuğunu taştan bir heykel tasarlayarak tanıtlamaya çalışır. Antikçağ Yunan şüpheciliği de duyumcudur. Duyumculuk, temelde, özdekçi bir öğretidir ve nesnel bir gerçekliğe dayanır; çünkü duyumlar, dış dünyanın, nesnel gerçekliğin imgeleridir. Bu pek açık zorunluluğa karşın, duyumculuk, Avenarius ve Mach öğretilerinde, nesnel gerçeklik karanlıkta bırakılarak, idealizm'e çekilmeye çalışılmıştır. Bunun nedeni duyum'un iki yanlı oluşudur. Kişinin öznel duyumu ve o duyumun nesnel temeli...Berkeley duyumculuğuyla yola çıkan idealistler; duyumun birinci yanını ele alıp ikinci ve en önemli yanını görmezlikten gelerek tekbencilik ve bilinemezcilik alanlarına düşmüşlerdir. Duyumcu şüphecilik de, böylesine idealist bir temele dayanır. Bundan başka duyum, bilgi sürecinde eytişimsel bir anlayışla soyut düşünme'yle birlikte ele alınmazsa Baron d'Holbach, Helvitius ve Feuerbach gibi kaba özdekçiliğe ve yanlış sonuçlara vardırır. Felsefe tarihinde duyumculuk, eytişimsel ve tarihsel özdekçiliğe gelinceye kadar, özdekçi ya da düşünceci olsun, sadece bu yanından (eş deyişle metafizik bir yöntemle) ele alınmıştır. Düşülen bütün yanılgıların nedeni budur. Bilgi kuramının ilk ve sağlam konutu, bilgilerimizin biricik kaynağının duyumlar olduğudur. İkinci sağlam konut şudur: duyum insana nesnel gerçeği bildirir. Üçüncü, sağlam ve kuşkulanılmaz konut da, pek açık olarak, şöyle dile getirilir: Nesnel gerçek özdeksel yapıdadır.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); "Felsefe Sözlüğü" Orhan Hançerlioğlu