Sindy

Elvanlar’da ihtiyar bir kılavuz aldık. Köy kısmen yanmış perişan herkes fersiz ve şaşkın gözlerle kamyon denilen canavarın bîlüzum gürültüsüne bakıyordu. Herkesin ruhunda sonu gelmeyen meşakkatin açlığın her günün gizli felâket ihtimallerinin yuğurdusu yeis ve lâkaydî vardı. Onun için kimse Uşak’a kadar gelmek istemiyordu Parayı ne yapacaklardı? Ne alırdı ki? Yalnız zayıf yüzlü bir ihtiyar halsiz bir sesle: -Ben İney’e kadar yolu biliyorum. Fakat beni Uşak’a götürürseniz ve bana orada bir okka tuz verirseniz gelirim dedi. Akşam karanlığı basarken kamyon mırıldanarak homurdanarak Anadolu’nun ıssız yolsuz beyabanına daldı.Kamyonda İstanbul gazetecileri vardı. Yunan ordusunun emsalsiz mezaliminin külleri ve facia sahnesi üstünde tetkikat yapacaklar ben cephenin Yunan mezalimi raporunu hazırlarken onlar da ajansla Türkün felâketini dünyaya bildireceklerdi. Anadolu’da hâkiminsan değil tabiattır. Kuytu ormanlar batak ovalar sam keskin yokuşlar sonra karanlık kımıldıyormuş gibi insanı keserekdondurarak esen acı rüzgârın ortasından bin bir zahmetle bilmem kaç saat geçti.İney bir derenin yamacından kurşunî bir yangın harabesine inkılâp eden bir köydü. Kamyon hırlayarak çırpınarak köyün yoluna girerken dünyada hilkat-i Âdem başlamış gibi etraf insan sesinden hayatından âriydi. Yalnız bir sürü çakal acı acı karanlık esiyormuş gibi dereyi yalayıp geçen rüzgârla hem-âhenk uluyordu. İçimden: Eyvah köyden hepsi gitmiş nasıl tahkikat yapacağız? diyordum.
Biraz sonra sağda bir kaya kovuğunda kızıl bir alevin önünde ısınan iki hâkî gölgenin kımıldadığını gördüm. Karanlık dereye kurşunî yangın harabesi olan yamaca vuran yegâne ışık bu ateş ve kamyonun yürüyen iki göze benzeyen fenerleriydi. Köprünün önünde şoför kocaman âtıl makineyi durdurmaya çalışırken önünde birkaç karaltı kımıldadı. Son ışığın beyazlattığı taşlı yolda siyah cübbelibeyaz sarıklı siyah sakallı bir adamarkasındaki henüz ışığın sahasına giremeyen karaltı halindeki arkadaşlarından ayrıldı. Hiç unutamayacağım vâzıh bir sesle:
Halide onbaşı sizi biz İney istasyonunda bekliyorduk dedi.
- Geleceğimizi nerden biliyordunuz?
-İstasyonda biliyorlar. Tahkik heyeti gelecek dediler.
-Bu sesten gazeteci arkadaşlar hemen harekete geldiler kalem kâğıt çıkardılar kamyondan fırladılar karaltılardan tahkika başladılar. Kaç ev yandı? Kaç kişi öldü?.. Siyah sakallı adam yanıma geldi. Fenerlerin verebildiği ışıkla notlanma yiyecek gibi baktı.
-Kaç ev mi? Bütün köy yandı. Kaç adam mı öldü? Sayısını Allah bilir. Eşkıya gelir öldürür düşman gelir öldürür yakar soyar. Görüyorsunuz ya ne ev ne yiyecek ne giyecek var. Sen onları şimdi bırak İsmet Paşa’ya başka şey söyle!
-Benim işim bunları yazmak.
-Biraz daha hırçın ve sesi titrek:
-Senin işin bizim halimizi söylemek… Kaç ev yandı kaç kişi öldü karnımızı doyurur başımızı örtecek dam yapar mı? İsmet Paşa’ya söyle…
-Sesinde hayat için mücadele edenlerin âmiriyeti vardı; muti sordum.
- Ne söyleyeyim?
- Ev isteriz rüzgâr bıçak gibi kesiyor çocukların başını sokacak kovuk bile yok. Uşak’ta birçok kereste ve Yunan esiri varmışbunlardan bize verilmesini emretsin. Hemen kendimize dam yapalım.
-Ekmek isteriz askeri ambarlarda buğday var bir saat ötede… Emretsin bize versinler çiğ olsun çocuklarımıza yedirelim. (Sesi acıyla merhametle yırtılarak devam etti) Büyükler söz anlıyor sesi çıkmıyor ama çocuklar söz anlamıyor açlıktan hep ağlıyorlar sabaha kadar ağlıyorlar bunu Paşa’ya söyle..
Çakal ulumasıyla rüzgarın iniltisi arkasından öyle zannettim ki aç çocuklar ağlıyor göğsü sütsüz boş sırtı çıplak analar yumruklarını sallayarak dünyaya talihe hayata haykırıyorlar.
- Yazdım dedim. Şimdi bize Uşak’a kadar bir kılavuz verin.
Herkes birbiriyle konuştu; biraz meşveret etti sonra:
- Şu çocuk sizi şosaya çıkarsın dediler.
Kocaman kurt derisi gocuk kalın çizmeler yün başlık artık ısıtmıyor yakıyordu.
Bütün gün yemek yememiştik. Yanımızda ihtiyaten alınmış yarım çuval peksimet vardı ki o da daha ziyade yanımdaki şoförle kamyondaki iki muhafız askere aitti. Fakat ne onlar ne arkadaşlar biraz evvel açlıktan şikayet ettikleri halde yemek arzusundan bir günahmış gibi bahsetmiyorlardı. Yalnız makineyi düzeltmekle meşgul görünen nefer şoförün bir şey söylemeden içini yakan bir arzusu kalbime geçti yavaşça:
- Peksimedi köylülere verelim mi? dedim.
Bu söz yanmak için bekleyen kuru çıra ile temas eden bir kıvılcım gibi oldu. Nasıl oldu bilmiyorum üç nefer peksimet çuvalını yakalamış titremiş gölgelere zorla dağıtıyorlardı. Vakur ve mütehammil bir ses:
- Uşak’ta belki ekmek bulamazsınız. Yanınızda kalsın diyordu.
Yine kamyon hırıldadı homurdandı çatırdadı ve karanlığa rüzgâra daldı. Yer olmadığı için kılavuz Himmet kamyonun basamağında yanımda ayakta duruyordu. Kamyona tutunan küçük çocuk elinin zaafını zavallılığını görmekle beraber İney’deki küçüklerin açlık feryadıyla içim dolu gibiydi. Acı acı düşünüyorum. Bu kaç senedir gezdiğim sahada kül olan sükkânı aç ve ölmeğe mahkûm olan kaçıncı köydü.
Anadolu hilkat günlerinin ilk devrelerindeki yoksulluk harabî ve vasıtasızlık içinde idi. Yeni Türkiye’yi inşa edecek millete yine Hazret-i Adem’den sonraki devlere benzeyen kudret ve mesai kabiliyeti lâzımdı. Evsiz ekmezsiz meyus bir halk.. Dünya onların zafer destanını terennüm ederken onlar ölümün gözlerinin içine bakıyorlardı. Memleketi kim yapacak? Nasıl yapacağız? Yanımda tiz fakat sakin bir çocuk sesi:
- Burası Kuzgunderesi. teyze!
Başımı çevirdim. Küçük zayıf bir yüzü vardı. Çenesine doğru uzanan ensiz yanağının derileri büzülmüş çene iskeleti olduğu gibi seçiliyordu. Bu açlık ve yeis içinde başım öyle derurıi bir sevimliliği insanı hayata davet eden bir kud*reti vardı ki sordum:
- Himmet niçin peksimedini yemiyorsun?
- Sonra yerim teyze!
- Hele bir ye de sonra konuşalım.
Yavaş yavaş koynundan küçük lokmalara ayırarak çıkardığı peksimedi yemesini bekledim. Çenesinin bütün iskeleti peksimedi çiğnedikçe daha büyük vuzuhla meydana çıkıyordu Birdenbire gocuğumun içine küçük başını almak bilmem neden vaktiyle kendi çocuğumu uyuturken söylediğim ninniyi söylemek istedim. Fakat bu arzum çok sürmedi. Küçük kum yüzde merhameti zaafı meneden bir olgunluk sezdim. Sakin ve arkadaş olmasına çalıştığım bir sesle konuşmağa başladım.
Büyük bir gururla on üç yaşında olduğunu söyledi. Yedi yaşında anasız babasız ihtiyar bir nine genç bir kız kardeşbir çift öküzle kalmıştı. öküzlerle kocasız iki kadının tarlalarını senelerce sürmüş ortakçılık etmiş ninesini kardeşini beslemiş hatta kız kardeşini ere vermişti. Fakat bir gün o havaliye bir hayvan hastalığı gelmiş iki öküzü birden ölmüştü hikâyenin burası kalbimi burdu. Sordum:
-Ne yaptın?
Sükûnla omuzlarını silkti. Hiç ne yapacaktı. Öküzsüz çalışmış gündeliğe gitmiş dul kadınların tarlalarını sürmüş üç sene çalışmış ve nihayet iki şişman kocaman dombay almıştı.
Hikâyenin burası yine kalbimi heyecana verdi. Kimsesiz sekiz dokuz yaşında kuru Anadolu’da mesaisi ile iki manda alan çocukbu benim anladığım bildiğim kahramanlığın en yüksek derecesi gibi bir şey. Avusturalya’yı kuru topraktan mamure hâline sokanvahşi Amerika’yı mesaisi ile yenip medeniyet merkezi yapan ruhlar bu nevi ruhlardır.
-Dombaylar duruyor mu?
Bu defa gözlerimi yaşanan bir ifade ile ince omuzlarını silkti. Kamyon karanlık bir vadiden geçiyordu. Anadolu’da vadiler yarlaruçurumlar insanın muhayyilesini ve arkasını soğuk soğuk ürpertir. Hicretlerin kavgaların cinayet ve soygunculukların sahnesi oralardır.
Üç ay evvel bu meş’um derede Yunanlılar Himmet Çocuk’u yakalamışlar. kesmeğe yatırmışlar iki nefer arasında münakaşalar olmuş biri arabasını mandalarını alıp bırakmak öteki öldürmek istiyormuş nihayet salıvermek isteyen demiş ki:
-Arabasında yumurta varsa bırakalım yoksa keselim.
Himmet Çocuk’un sakin sesi titreyerek:
-Ninem yolda yesin diye iki yumurta haşladıydı teyze… dedi.
Derenin sağ tarafındaki uçurum üstünde karanlık rüzgâr tuhaf tuhaf uluyor. Çocuk susmuş kamyona yapışmış gidiyordu. Tabii bir sesle:
*-Seni Uşak’a kadar götürelim Himmet dedim. Sen dönmekten korkmazsın bilirim fakat biz yolda bir yanlışlık yaparızşoför bilmiyor.
-Olur teyze.
Nefer şoförün yarım aydınlıkta kayadan oyulmuş gibi sabit erkek yüzü garip bir tebessümle harekete geldi.
Uşak’a girerken düşündüm. Anadolu’da geçen senderimle yüz haneden otuz haneye eriyerek dağılan ölen erkeksiz ve kimsesiz köylerde Himmet Çocuk’un eşlerine tesadüf ediyor onlara memleketin hayat tarihinde birer ışık ve nişane diye bakıyordum. Hayat diye insanlık diye Anadolu’da ne kalmış ise gayur kadınlarıyla bu küçük gündelik kahramanların fevkalbeşer mesaisinden kalmıştı. Bunlardan bir tanesi kafamda ve kalbimde içimi kanatan bir çivi gibi saplanmış kalmıştır.
Antalya’dan Burdur’a gelirken nihayetsiz kar bürümüş bozuk taşlı bir yanı uçurum bir yanında daima eşkiya gizlenen yokuşlardan birini tırmanıyorduk. Buralarda arabalar durur arabacılar bir araya gelir her arabaya üç dört çift hayvan takarlararabacılar arabanın arkasına omuz verir. Bin türlü acayip sesler çıkararak teker teker her arabayı yokuşun başına çekerler. Ve çok zaman da bu kablettarihî vesaitle terleyerekinleyerek günlerce didişip Çine ovasına kadar getirdikleri mallarını eşkiya çeteleri alır götürür elleri boş geldikleri yere dönerler. Böylece bir hengâme ortasında kalınlı inceli hayvanları teşvik için birbirine karışan obalar arasında billur gibi bir ses:
-Ah kadın anam! ah gel de bir kez halımı gör!. dedi.
Kalbime ip takılmış gibi ses gelen yere sürüklendim on on iki yaşlarında gocuğundan sular damlayan el kadar güzel yüzlü mavi gözlerini örten siyah kirpiklerinde yaş toplanmış bir çocuk arabacı gördüm. Bu da Himmet Çocuk gibi ihtiyar bir halaya bakmak için bir fevkalbeşer hayat mücadelesinde pişen bir çocuktu. Istırabının mercii olsa toprak olan bir kadın kalbi oluyordu.
Hâlâ Türkiye’yi bu küçük Himmet çocuklar yürütüyor. Belki hâlâ acıları bir çocuğun değil bir devin kalbi gibi sağlam olan yüreklerinden taşarsa:
-Ah kadın anam ah! gel de bir kez halımı gör! diyorlar


(Halide Edip ADIVAR)