[Sindy]

-Theravada (sanskritçe sthaviravada)
Hinayana adıyla da bilinen bu okul "Eskilerin yolu" dur ve her cemaat (sangha) üyesinin kendi çabasıyla nirvana'ya ulaşabileceğini ileri sürer. Arhat, yani "yatkın insan" Buddha'ya sığınabileceği gibi, yalnız dharma'ya uyarak nirvana'ya varabilir. İ.ö. V. yy.'da nirvana'ya ulaşan Budd-ha (Gautama) bunu doğrulayan örneklerden yalnızca biridir ve öğrettiği Dharma yasası ona özgü bir şey değildir. Theravada'nın evrenbilimi ve ruhbilimi başlıca hindu görüşlerinden yaptığı alıntılar üzerine kurulmuştur. Bununla birlikte, yalnız insanoğlunun buddha olabileceğini göz önünde bulundurarak insan varlığının bütün öbür varlık biçimleri arasında ayrıcalıklı bir yeri olduğunu ileri sürer. Dhyana (tefekkür), samapatti (gerçekleşme) ve samadhi (yoğunlaşma), theravada okulunda içerik ve uygulama açısından, hindu yoga okullarına göre küçük bir farklılık gösterir. Chana ya da dhyana ahlaksal ve zihinsel arınmayı hedefler. Gerçekleştirmelerin (samapatti) amacı algılamanın da algılama yokluğunun da olmadığı bir duruma varmaktır. Yoğunlaşma (samadhi) sınırsız evrensel bilince ulaşmadır ve bu da koşulsuz mutlak bir durum (asamskrita) diye tanımlanan nirvana'ya girişi sağlar.
Theravada, Sri Lanka (Seylan) ve Güneydoğu Asya'da, özellikle de Tayland'da yaygındır.
-Sarvastivada ("her şeyin varolduğunu" öne sürenler)
Kutsal metinlerin özellikle abhidharma bölümünü vurguladığı için İ.Ö. II. yy.'da sthavira okulundan ayrılmıştır. Bu öğreti varolmuş, varolan ve varolacak her şeyin, dayandıkları sürekli bir varlık (puggala) bulunmamasına rağmen varolduklarını savunur. Varolan her şey yalnızca ad ve maddedir.
-Sautrantika
Kutsal metnin sutra (adı da buddhacılık bu sözcükten gelir, sutra + anta, son) bölümüne öncelik tanır. Bu öğretiye göre, eylemin (samskara) etkileri bir anlıktır ve özle ilgili değildir, görüldükleri anda kaybolurlar. Dolayısıyla her insan bu sürekli hareketten, bir koşuldan başka bir koşula, bir ruhsal durumdan başka bir ruhsal duruma geçişten oluşmuştur. Bireyin mutlak varlığı yoktur. Bu okulun yandaşları vicnanavada'yı yaratmışlardır.
-Vinaya okulları
Vinayapitaka'ya dayanan bu okullar anlaşıldığına göre VII. yy.'da Çin'de lüzong adıyla VIII. yy.'da da Japonya'da ritsu adıyla ortaya çıkmışlardı.
-Mahayana
Her şeyden önce temel Buddha anlayışında theravada'dan ayrılır. Bu öğretiye göre Buddha, aşkın, çoğul bir varlıktır Yalnızca nirvana'ya ulaşmış tarihsel bir kişi değil, doğaüstü bir varlık (lokottara) olarak kabul edilen Gautama'dan önce 24 Buddha geldiği ileri sürülür. Mahayana, Buddha'nın üç bedeni (trikaya) kuramını öne sürer: görüngüsel beden (nirmana-kaya), Buddha'nın yaratıklar arasında bir yaratık olarak görünmesi; dünyaüstü bir temaşa durumu olan erme bedeni (sambhoga-kaya); özdeş yaradılıştaki sonsuz buddhaların bedeni olan dharma-kaya, yani yasanın cisimleşmemiş bedeni. Bu okul ideal bodhisatt-va kavramını da geliştirmiştir Bodhisattva, insanlığın mutluluğu için bir önceki aşamada duraklayarak nirvana'ya girişini geciktirir.
-Madhyamika (cince sanlun; Japonca sanron)
"Orta yol" öğretisi olan madhyamika aynı zamanda Şunyavada (boşluk kuramı) adıyla da tanınır. Nagarcuna(İ.S. II. - III. yy.) tarafından kurulan madhyamika, varoluşla varolmayış, olumlamayla olumsuzlama arasında ortalama bir tavır almaya çalışır. Bunu da çeşitli filozoflar tarafından ileri sürülen durumu saçmaya indirgeyerek (reduction ad absürdüm) sağlar. Gerçeklik adlandırılamaz ve nitelendirilemez. Bu okul, Çin'de V yy.'da büyük bir yaygınlık göstermişti; ama düşünsel yanı ağır bastığı için hiçbir zaman halk arasında tutunamadı.
-Yogacara ya da vicnanavada (cince faşiang; Japonca hosso)
Bu öğreti Asanga ve Vasubandhu(İ.S. V yy.)kardeşlere mal edilir. Öğretinin en önemli yanı, yalnızca bilincin (vicnana-matra) gerçek olduğu savıdır; ruh son gerçekliktir, ruhun dışında gerçeklik yoktur. Yogayla dış nesnelerin varolabileceğini varsayan yanlış görüş düzeltilebilir. Bu okul hintli buddhacı misyoner Paramartha ve Hindistan'a yerleşip bu öğretinin piri olan ünlü cinli hacı Süen Zang sayesinde VI. yy.'da Çin'de yayıldı.
-Avatamsaka okulu
Yalnızca Çin ve Japonya'da sırasıyla huayan ve kegon adlarıyla yaygınlık kazanan bu okul bir öncekinin tersine bütün nesnelerin kesinlikle gerçek olduklarını savundu. Adını avafamsaka-sufra'dan alır.
-Saddharmapundarika (cince tientai; Japonca tendaî)
Çinceye Kumaraciva tarafından V yy.'da çevrilen pundarikasutra' yi (lotus sutra's\) temel alır. Japonya'da buddhacı rahip Saiço (daha sonra Dengyo Daişi), IX. yy.'da tendai mezhebini (ya da lotus mezhebi) kurmuştu. Buddha durumuna ulaşmak için tek bir yol olduğunu kanıtlamaya çalışan lotus sutra'sı bu mezhebin en önemli yanıdır.
-Sukhavati (mutluluk toprağı) okulları (çince-cingtu; Japonca codo). Başlıca metinleri, II. yy.'da Kuzey Hindistan'da yazılan Sukhavativyuha'dır. Öğretileri, ilksel buddhacılıktan oldukça farklıdır: insan kişisel çabasıyla kurtulamaz. Ancak sürekli biçimde başvurması gereken Buddha' nın şefaatine inanarak kurtulabilir. Amaç nirvana'ya ulaşmak değil Amitabha toprağında (mutluluk toprağı) yeniden doğmaktır. Burada kötülük yoktur, istenilen her şeye ve nirvana'ya ancak buradan kavuşulabilir.
-Japon Niçiren okulu
Hem lotus sutra’sına hem de mutluluk toprağı okuluna bağlıdır. Bu okulu kuran Niçiren'e göre (1222-1282) Buddha'nın en son ve en yüce öğretisi lotus sutra'sındadır.
—Dhyana okulu (çince çan; Japonca zen)
Hint kökenli olmasına karşın, özel tefekkür teknikleri ve Tao'nun etkisi nedeniyle genellikle bir çin okulu olarak kabul edilir. Japonya'ya XII. yy.'da girmiştir.




aLinti..