Sindy

Ay İsimleri Nereden Geliyor?


Bugün kullandığımız miladi takvim güneş yılına dayalıdır. Ay isimleri de genelde Babil, Süryani ve Romalılardan alınmıştır. Biz de bazı aylara bize yakın isimler vermişiz. Öncelikle eskilerden şöyle bir başlayalım.

Antik Roma’da Venüs, Mars, Terminus (Gençlik) ve Iuventas (yaşlılık) adında dört ay ismi vardı. Diğerleri ilerleyen zamanlardaki yeni çalışmalar ile eklenmiştir. Süryanilerde ayların isimleri şöyledir: Azar, Nisan, Ayar, Haziran, Temmuz, Ab, Eylül, Tişrin, Kanun, Şubat.

Hicri Arap takviminde bazı Süryani ayları kullanılmıştır. Teşrinievvel, Teşrinisani, Kanunievvel, Kanunisani gibi. Osmanlı ay yılı esaslı Hicri takvimin yanında, güneş yılına dayalı Rumi takvimi de kullanmak zorunda kalmıştır. Bu takvimde ay isimleri sırasıyla; Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Teşrinievvel, Teşrinisani, Kanunievvel, Kanunisani’dir. Yılbaşı Mart ayıdır. 1917’de Teşrinievvel, Teşrinisani, Kanunievvel, Kanunisani yerine Ekim, Kasım, Aralık, Ocak isimleri verilmiştir.

Eski Türklerde; Aramay, İkinçay, Ücünçay, Törtünçay gibi isimler kullanılsa da halk arasında halk arasında; Gücük, Mart, Avril, Kiraz, Haziran, Orak, Harman, Çürük, Avara, Koç, Karakış, Zemheri gibi isimler de kullanılmıştır.

Ocak aynın ismi, Eski Roma’da Januarius idi. Janua kapı-giriş demekti. Janus, Romalıların Taklar tanrısı idi. Biz bu aya Türkçe ateş (odak/ocak) anlamında Ocak ismini vermişiz.

Şubat, Süryanicedir (şabat-şobat). Eski Roma’da Februarius idi. Februum, arındırma demektir. Februa, Romalıların günahlarına kefaret olarak kurban kestikleri arındırma festivaline verilen isimdir.

Mart, Roma’da Martius idi. Mars, Romalıların savaş tanrısının adı. Aslında senenin ilk ayı idi. Ancak 1582’de Papa XIII. Gregorius’un düzenlediği yeni takvimde ilk ay olarak Ocak belirlenmiştir. Bu yeni takvimi Almanya- İtalya 1582, İngiltere 1752, İsveç 1753, Japonya 1873, Çin 1912, Rusya 1918, Yunanistan 1923 ve Türkiye 1926 yıllarında kabul etmişlerdir.

Nisan, Babil-Süryani dillerindeki adıdır (nisanna-nisannus). Aynen biz ismi kullanıyoruz. Roma’da Aprilius denilirdi. Güneşli-güneşlenme gibi manalara gelir.

Mayıs, Roma’da Maius’dur. Maia, Merkür’ün annesi ve Roma’da bitkileri büyüten tanrının adıdır.

Haziran, ismi Süryanicedir (hazaran-hazuran (sıcak)). Roma’daki adı Junius. Gençlik, genç anlamlarına gelir.

Temmuz, Sümerlerin bereket tanrınsın adıdır. Festivallerinin adı da Dumuzi’dir. Dam, Sümerce kadın demektir. Eski Mısır’da Dama; bir araya gelme, Damuzu kadının erkek arkadaşı demektir. Demek ki bizdeki Damsız girilmez teriminin de nerden geldiğini anlamış olduk. Roma’da Sezar, bu takvimi oluştururken bu aya Julius adını vermiş. Juli, Sezar’ı aile ismi.

Ağustos, İmparator Octivivus’un ünvanı olan Agustus’ten gelir. Octavius, Sezar’dan geri kalmamak için Şubattan bir gün alıp bu aya eklemiştir. O yüzden Temmuz ve Ağustos ayları art arda gelmesine rağmen 31 çeker. Yazık Şubat’ın da eksilme nedeni bu imiş. İki kralın güç mücadelesi.

Eylül, Süryanicedir. Üzüm ayı anlamına geliyor. Hint-avrupa dillerinde yedinin karşılığıdır. Roma’da September (sekizinci ay) (İlk oluşturulduğunda)

Ekim, Türkçedir. Tarlalarınekildiği mevsim anlamında. Süryanice, de Tişrin, Roma’da October’dur. (dokuzuncu ay) (ilk oluşturulduğunda)

Kasım; Arapça'dan ayıran- bölen anlamında. Roma’da November.

Aralık, Türkçe, iki zaman- iki şey arasındaki boşluk anlamında. Burda iki ay arası anlamında. Babil’de Kanun idi. Latince, December.