[CoderMan]

Yazgıcılık Nedir?

Evrenin ve insanın önceden belirlenmiş olduğunu ileri süren anlayış.

Bilimsel bilgilerden yoksun (cahil N.) bulunan insanlar, bütün olup bitenleri üstün bir gücün yönetimine (iradesine N.) bağlayarak yazgıcı bir anlayışa varmışlardır. Yazgı ya da alınyazısı, hiçbir zaman değiştirilemeyecek olan bir sonucun önceden belirlenmesidir ve bu bakımdan insana en küçük bir özgürlük tanımaz. ‘’alınyazısı öğretisi, başarının, ne çalışmaya ne de insanın becerikliliğine (kapasitesine, yeteneğine N.) dayanmadığının, insanın denetinden bağımsız koşullara bağlı olduğunun dinsel ifadesidir’’.insanlar, alınyazılarına boyun eğmelidirler, durumlarına razı olmalıdırlar, yüksek ya da daha iyi yaşamak istememelidirler. Yazgıcılık öğretisi, metafizik alanda insanın tanrı karşısındaki sorumluluk ilkesiyle bir hali çatışmış, bu çatışma ‘elindelik (irade-i cüz’iye)’ öğretisiyle çözümlenmek istenmiştir. Oysa insan kafası ortaçağın en karanlık günlerinde bile yazgıcılık öğretisini kökünden yıkıncaya kadar şu soruyu sormaya devam etmiştir:’’ Her şey önceden belirlenmişse, ceza niçin?’’

Metafizik yazgıcılık bilimsel gerekircilikle (determinizm) karıştırılmamalıdır. Gerekircilikte belli nedenler belli sonuçları doğurur, neden ortadan kaldırılarak (etkilenerek N.)sonuç değiştirilebilir. Yazgıcılıktaysa ne neden bellidir ne de sonuç; belli olan tek şey, belli olmayan bir sonucun değiştirilemeyeceğidir.

Bu yüzdendir ki hastalanan gerekirci doktora gider, çünkü sonucu değiştirebilir; hastalanan yazgıcıysa yatağa girip sonucu bekler, çünkü ne etse bu sonucu değiştiremeyeceğine inanmaktadır. S.458,459 Bk. Zorunluk, Özgürlük, Rastlantı, Yasa, Gerekircilik, Nedensellik

(Yazgıcılık, gerekircilik sezgisinin dinsel ifadesidir. Gerekirciliği yani doğa ve toplum yasalarından kaynaklanan yasal zorunluğu sezen ama bunu değiştirebileceklerinin bilgisinden yoksun ilk insanların bunu dinsel bir şekilde ifade etmeleridir. Zorunlulukla birlikte kısmen bir özgürlük de olduğu için bunu da irade-i cüz’iye (özgür irade) ile ifade etmişlerdir. N.)

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); "Felsefe Sözlüğü" Orhan Hançerlioğlu