Sindy

HAVARİ a. (ar. havari, yardımcı). 1. isa' nın, incil'i yaymak için seçtiği Oniki' lere ya da özel bir çağrıda bulunduğu kişilere (aziz Paulus, Barnabas) ilk [coverattach=1]Kilise tarafından verilen ad. (Bk. ansikl. böl.) —2. Kendini bir davaya, bir fikre, bir öğretiye adayan kişi: Barış havarisi. Sosyalizmin havarisi kesilmek.
—ansikl. isa, bir süre Tanrı krallığı'nın incil'ini ilan ettikten sonra, tilmizleri arasından on iki havari seçti. Oniki'lerin adı, kabul edilmiş üç incil'de ve Resullerin işle-ri'nde geçer: isa'nın Petrus adını verdiği Simun ve kardeşi Andreas, Büyük Yakup, Zebedi'nin oğlu Yuhanna, Philippos ve Bartholomaeus, Matta ve Thomas, Alphei-os'un oğlu Küçük Yakup, Simun, Yakup' un oğlu Yahuda (Taddeus denir) ve isa' ya ihanet eden Yahuda iskariot. inciller, Petrus, Büyük Yakup ve Yuhanna üçlüsüne özel olarak atıfta bulunur Petrus, isa' dan aldığı onayla, hepsinin üstündedir. —Güz. sant. Havariler, İlk hırlstiyan mozaiklerinde Tanrı'nın kuzusunun çevresinde kümelenmiş on iki koyun biçiminde gösterilir. Lahitlerdeyse insan biçimini alırlar ve çoğunlukla, kemerlerin altında, isa'nın çevresinde betimlenirler; ayakları çıplaktır, tek tür ihram giyerler ve ellerinde Yeni Yasa'yı temsil eden bir kâğıt tomarı vardır.
Havarilerin heykellerine Reims, Amiens, Chartres katedrallerinde ve Paris'te Sainte-Chapelle'de rastlanır. Bazı kiliselerde (Köln katedrali, XIV. yy.) direklere sırt vermiş biçimde yerleştirilirler. Heidelberg müzesi'nde, Riemenschneider'in Oniki havarili sunakarkalığı sergilenir. Roma'daki San Giovanni in Laterano bazillkası'nda yer alan on İki mermer heykel, Marcanto-nio tarafından oyulan Raffaello dizisi, Cor-reggio'nun, Parma katedrali'nin kubbesinde ve Jean Jouvenet'nln invalides'in kubbesinde yer alan freskleri de anılmaya değer sanat yapıtlarındandır.
Her havarinin kendine özgü simgeleri vardır: aziz Petrus'un papalık tacı, horozu ve iki anahtarı; aziz Paulus'un bir kılıcı; aziz Andreas'ın, XIV. yy.'a değin bir haçı, ardından "X" biçimindeki haçı; aziz Büyük Yakup'un hacı değneğini simgeleyen hayvan kabuğu; aziz Philippos'un zafer haçı; aziz Bartholomaeus'un haçı ve üzerinde insan derisi bulunan sopası ya da saldırması; aziz Matta'nın mızrağı, aziz Simun'un testeresi, aziz Yahuda'nın palmiye dalı ve kitabı, sopası ya da gürzü; aziz Yakup'un çırpma sopası ya da kesesi; aziz Thomas'ın büyük bir taşı ya da mimar gönyesi; aziz Mattias'ın nacağı ya da kılıcı.